Dziedzictwem nazywamy wartości: symboliczne, historyczne, estetyczne lub sentymentalne, odziedziczone po poprzednich pokoleniach – są one świadectwem tego jak żyli nasi przodkowie. Najczęściej mówimy o dziedzictwie kulturowym, w zakres którego wchodzi m.in. pielęgnowanie tradycji, obrzędów, twórczości, czy wytworów rzemiosła. Jednak o dziedzictwie możemy mówić również w kontekście dziedzictwa naturalnego.
Nasi przodkowie zmieniali na swoje potrzeby otaczającą ich przestrzeń, czego wynikiem może być np. charakterystyczny układ pól, układ wsi, aleje drzew, czy przebieg dróg, które tworzą krajobraz kulturowy. Jest to krajobraz, z którym się identyfikujemy, do którego czujemy przywiązanie emocjonalne, duchowe czy sentymentalne.
Zielone dziedzictwo Mazowsza i Lubelszczyzny
Na obszarze Mazowsza i Lubelszczyzny możemy zidentyfikować wiele przykładów zielonej infrastruktury, które stanowią element dziedzictwa kulturowego, np.: ekstensywnie użytkowane łąki, w tym podmokłe łąki w dolinach rzecznych, rozłóg pól z miedzami, aleje i kępy drzew obecnie często chronione jako pomniki przyrody, zadrzewienia śródpolne, a nawet przydomowe ogródki:
- aleje drzew pełniły wiele różnych funkcji np. dekorowanie reprezentacyjnych dróg prowadzących do dworów ziemskich;
- szpalery drzew wśród gruntów ornych chroniły uprawy przed wiatrem i mrozem. Wiosną, w obliczu zagrożenia podtopieniami, pełniły funkcję naturalnego zbiornika retencyjnego;
- zadrzewienia śródpolne i aleje drzew stanowią ważny element dla funkcjonowania gatunków związanych z terenami rolniczymi, np. jako miejsca gniazdowania ptaków, czy jako lokalny korytarz ekologiczny łączący naturalne i półnaturalne ekosystemy.
Mazowieckie wierzby
Dla krajobrazu Mazowsza bardzo charakterystyczny jest widok przydrożnych wierzb. Sadzone tradycyjnie na terenach podmokłych, skutecznie osuszały grunt, przyczyniając się do rozwoju rolnictwa. Są domem dla wielu gatunków zwierząt, np. ptaków – zarówno tych pospolitych np. sikor, szpaków, pliszek czy mazurków, jak również rzadszych: dudka, czy sowy pójdźki. Na przedwiośniu pyłek wierzb jest cennym pożytkiem dla owadów zapylających np. dla trzmieli, które chętnie zasiedlają również dziuple wierzbowe.
Jak widać wiele elementów zielonej infrastruktury można traktować jako nasze dziedzictwo naturalne i kulturowe. Jesteśmy zobowiązani do ich pielęgnowania i ochrony, ponieważ stanowią swoistego rodzaju spadek po naszych przodkach i świadczą o naszej tożsamości. Chroniąc je nie tylko umożliwimy przetrwanie wartości kulturowych dla przyszłych pokoleń, ale zapewnimy ciągłość funkcjonowania wielu układów przyrodniczych.
Anna Hołomiej
dr Monika Szewczyk
Centrum UNEP/GRID-Warszawa
CZYTAJ WIĘCEJ:
- Duriasz-Bułhak J., Połomski K., Potok A. (2011). Rzecz o dziedzictwie na wsi. Rady, Przykłady, Informacje. Warszawa: Fundacja Wspomagania Wsi - plik PDF
- Markowski K. (red.) (2015). Rolnictwo w województwie lubelskim w 2014 roku. Urząd Statystyczny w Lublinie - strona WWW
- Chmielewski T.J. (2012), Diagnozowanie i projektowanie stylu krajobrazu w: Chmielewski T.J.(red.), Sowińska B.(red.) Problemy Ekologii Krajobrazu, XXXIII/2012, Lublin: Polska Asocjacja Ekologii Krajobrazu - plik PDF
- Lipińska H., Harkot W., Kępka M. (2009) Współczesne formy zagospodarowania wiejskich ogrodów przydomowych na Lubelszczyźnie. Nauka Przyroda Technologie, III/1/2009 - plik PDF
