Rozwój cywilizacji dokonuje się kosztem przekształcania otaczającego nas świata, a wraz z postępem społeczno-gospodarczym zwiększa się komercjalizacja wielu sektorów gospodarki, czego przykładem jest intensyfikacja rolnictwa. Ingerencja człowieka w środowisko naturalne doprowadziła do sytuacji, w której z jednej strony gospodarka rolna jest poważnie zagrożona negatywnymi skutkami zmian klimatycznych, a z drugiej jest jednym z głównych źródeł presji na środowisko. Inwestując w zieloną infrastrukturę na terenach wiejskich możemy tę presję ograniczyć.
Zielona infrastruktura jest częścią krajobrazu rolniczego
Krajobraz rolniczy Polski charakteryzuje się głównie dużymi, otwartymi przestrzeniami, płaską lub lekko pofałdowaną powierzchnią terenu, sezonową zmiennością pokrycia terenu, a także niską i rozproszoną zabudową. Taki krajobraz występuje np. na Mazowszu, gdzie przeważają głównie równinne pola uprawne, przecinane pasami lasów. Elementy przyrodnicze typowe dla regionu to przede wszystkim zadrzewienia przydrożne i śródpolne oraz ogławiane wierzby. Ważną rolę pełnią tutaj także obiekty kulturowe, jak parki dworskie i pałacowe czy zabudowa wiejska. W regionie Mazowsza wyróżnić można trzy typy zabudowy:
- rzędówkę charakterystyczną dla okolic Płocka,
- ulicówkę typową dla Mazowsza Ciechanowskiego i Zawkrza,
- przysiółek, czyli rodzaj zaścianków szlacheckich Ziemi Łomżyńskiej i Wiskiej.
Przeciwieństwem jest krajobraz województwa lubelskiego, reprezentowany przez rozległe kompleksy wąwozów lessowych, których szczególne nagromadzenie (największe w Europie) zidentyfikowano w okolicach Wąwolnicy i Kazimierza Dolnego. Większość terenów Lubelszczyzny to użytki rolnicze, a obłe pagóry pokryte szachownicą pól stanowią wizytówkę tego regionu. Ważną rolę w kształtowaniu krajobrazu wiejskiego Lubelszczyzny pełnią również ogrody przydomowe. Obecnie jednak przybierają one bardziej „miejską” formę i tylko nieliczne z nich nawiązują do tradycyjnych ogrodów wiejskich, jakie można było spotkać tutaj przed laty.
Zielona infrastruktura a tereny rolnicze
Szachownica pól, element typowy dla krajobrazu rolniczego Polski, na ogół wynika ze znacznego rozdrobnienia gruntów. Rolnicy, którzy często posiadają po kilka pól zlokalizowanych w różnych miejscach, z reguły gospodarują nimi wedle własnego uznania. Budując zieloną infrastrukturę w swojej okolicy można w naturalny sposób połączyć rozczłonkowane w wyniku intensyfikacji rolnictwa siedliska.
Na terenach wiejskich możemy spotkać wiele obiektów, pełniących rolę zielonej infrastruktury. Wśród nich są elementy bezpośrednio powiązane z polami uprawnymi, np. miedze, żywopłoty, pasy i kępy drzew, śródpolne oczka wodne, rowy z towarzyszącą im roślinnością tworzącą strefy buforowe. Znajdują się one na liście obszarów proekologicznych (EFA - ecological focus area), czyli wyłączonych z produkcji rolnej elementów środowiska i krajobrazu, znajdujących się w obrębie użytków rolnych.
Do zielonej infrastruktury zaliczane są również obiekty towarzyszące terenom rolniczym, jak np. obszary chronione, lub obszary nieobjęte ochroną, ale posiadające szczególne walory przyrodnicze, elementy przyrody ukształtowane ręką człowieka, jak np. zadrzewienia śródpolne, założenia parkowe, stare ogrody przypałacowe i przydworskie, aleje, czy tradycyjne ogródki przydomowe.
Gabriela Kuc
dr Monika Szewczyk
Centrum UNEP/GRID-Warszawa
CZYTAJ WIĘCEJ:
- W kierunku zielonej infrastruktury dla Europy. Biuletyn Komisji Europejskiej o Przyrodzie i Bioróżnorodności. Natura2000, Nr 27/2009 - plik PDF
- Koreleski, K. (2009). Ochrona i kształtowanie terenów rolniczych w systemie kreowania krajobrazu wiejskiego. Infrastruktura i ekologia terenów wiejskich, Nr 4/2009 - strona WWW
- Soszyński, D. (2012). Krajobraz opuszczonych wsi Polesia w świetle archiwalnych materiałów kartograficznych. Prace Komisji Krajobrazu Kulturowego Nr 16 - plik PDF
- Kodeks Dobrej Praktyki Rolniczej - plik PDF
